Wpływ zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego na aktywność biologiczną propolisu

Propolis ze względu na naturalne pochodzenie oraz szerokie spektrum aktywności biologicznej znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Jednakże, dane literaturowe wskazują, że propolis może być stosowany również w wielu innych dziedzinach przemysłu, w tym m.in. jako składnik preparatów ochronnych do drewna. Ekstrakty z propolisu ze względu na swoje liczne zastosowanie powinny charakteryzować się nie tylko wysoką aktywnością biologiczną, ale także być wolne od wszelkich zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich czy pestycydów.
W świetle współczesnych badań propolis uważany jest za produkt roślinny będący żywiczną wydzieliną pączków liściowych drzew oraz substancji produkowanych przez rośliny po ich uszkodzeniu, które mieszane są przez pszczoły z woskiem oraz niewielką ilością ich wydzieliny gruczołowej. Głównym źródłem propolisu krajowego są pączki liściowe topoli czarnej, jednakże pączki liściowe różnych gatunków brzozy, olchy, wierzby czy dębu stanowią również ważne źródło surowca do produkcji kitu pszczelego. Skład chemiczny, a tym samym aktywność biologiczna propolisu zależy od roślinności obszaru geograficznego z którego został pozyskany, dlatego propolis w zależności od pochodzenia może charakteryzować się odmiennym profilem związków bioaktywnych. W związku z powyższym, celem projektu była analiza stopnia zanieczyszczenia propolisu związkami z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) oraz metalami ciężkimi, a także określenie wpływu występowania tych zanieczyszczeń na aktywność przeciwutleniającą oraz przeciwgrzybiczą jego ekstraktów. W badaniach wykorzystano propolis pozyskany z pasiek zlokalizowanych na terenie całego kraju, w którym oznaczono stężenie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (naftalenu, acenaftylenu, acenaftenu, fenantrenu, fluorenu, antracenu, fluorantenu, pirenu, benzo(a)antracenu, chryzenu, benzo(b)fluorantrenu, benzo(k)fluorantrenu oraz benzo(a)pirenu) metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją na matrycy fotodiodowej (HPLC-DAD) oraz stężenie metali ciężkich (Pb, Cd, Cr, Sn, Zn, Co, Cu, Ni, Fe, Hg oraz As) techniką atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem w plazmie indukowanej (ICP-OES). W kolejnym etapie badań w ekstraktach z propolisu oznaczono całkowitą zawartość związków fenolowych oraz flawonoidów, które należą do głównych grup związków bioaktywnych występujących w propolisie oraz określono aktywność biologiczną jego ekstraktów. Aktywność przeciwutleniającą ekstraktów z propolisu oceniono, poprzez określenie ich zdolności do zmiatania kationorodnika DPPH oraz redukcji jonów Fe3+ do Fe2+. Z kolei, aktywność przeciwgrzybiczą ekstraktów z propolisu określono wobec następujących szczepów grzybów: Aspergillus niger, Aspergillus versicolor, Penicillium cyclopium, Penicillium funiculosum, Paecilomyces variotii, Fusarium graminearum oraz Fusarium culmorum. W ostatnim etapie badań, wykorzystując analizę statystyczną oceniono, czy obecność zanieczyszczeń w postaci WWA oraz metali ciężkich wpływa na aktywność przeciwutleniającą oraz przeciwgrzybiczą propolisu.
Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że propolis w zależności od regionu kraju, z którego został pozyskany charakteryzował się zróżnicowanym stopniem zanieczyszczenia związkami z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych oraz metalami ciężkimi. Badane ekstrakty z propolisu wykazywały także różną zawartość związków bioaktywnych (związki fenolowe oraz flawonoidy) oraz zróżnicowaną aktywność przeciwutleniającą. Wszystkie badane ekstrakty charakteryzowały się również aktywnością wobec szczepów grzybów stosowanych w projekcie, jednakże ich aktywność była silnie zróżnicowana. Ponadto, analiza statystyczna uzyskanych wyników nie wykazała korelacji pomiędzy stężeniem oznaczanych zanieczyszczeń (związki z grupy WWA oraz metale ciężkie) w propolisie a aktywnością przeciwutleniającą oraz przeciwgrzybiczą jego ekstraktów.