Wood quality of silver birch Betula pendula Roth stands growing on former agricultural lands in Poland

Określenie jakości drewna (WQ) przed rozpoczęciem procesu pozyskania jest bardzo ważne z ekonomicznego punktu widzenia prowadzenia gospodarki leśnej. Dane dotyczące jakości drewna oraz jego szacowanej miąższości pozwalają wstępnie ocenić wartość drzewostanów i zoptymalizować przychody ze sprzedaży pozyskanego drewna. Informacje te mogą mieć szczególne zastosowanie zwłaszcza dla gruntów porolnych oraz pokopalnianych, w przypadku których historia użytkowania gruntu jest kluczowym czynnikiem w rozwoju drzew, a także kształtowaniu się tkanki drzewnej. Wiele drzewostanów posadzonych na początku XX w. na gruntach porolnych osiąga obecnie wiek rębności, co pozwala na ocenę jakości dojrzałych drzew tuż przed pozyskaniem. Ocena ta powinna opierać się na wskaźnikach oraz cechach, które są łatwe do zmierzenia, a co za tym idzie pozwalają na porównanie drzewostanów między sobą. Celem pracy była analiza jakości drewna brzozy brodawkowatej Betula pendula Roth oszacowanej na podstawie wybranych cech morfologicznych drzew rosnących na gruntach porolnych.
Badania przeprowadzono na sześciu powierzchniach próbnych zlokalizowanych w północno−zachodniej części Polski, na terenie Nadleśnictwa Łupawa (tab. 1). Trzy drzewostany zostały zakwalifikowane jako wyrosłe na gruncie porolnym (FA), a trzy na gruncie leśnym (FL). W celu oceny jakości drewna drzew stojących wykonano pomiary wybranych parametrów drzew. Ponadto na podstawie widocznych wad drewna i cech morfologicznych na pięciu pierwszych metrach pnia zostały określone następujące klasy jakości: drzewa bardzo dobrej jakości (A), dobrej jakości (B), średniej jakości (C) oraz o przeznaczeniu na drewno przemysłowe (średniowymiarowe) (S). Każde drzewo zostało przypisane do klasy jakości na podstawie wybranych wytycznych obowiązujących w Polsce (tab. 2). Miąższość drewna określono na podstawie opisu taksacyjnego pobranego z Banku Danych o Lasach.
Drzewa wyrosłe na gruncie porolnym charakteryzowały się większymi wymiarami pnia: pierśnicą oraz wysokością. Różnice pomiędzy średnią pierśnicą drzew mierzoną na gruntach porolnych (ok. 32 cm) i leśnych (ok. 30 cm) były istotne statystycznie. W przypadku wysokości również stwierdzono istotne różnice pomiędzy FA (24,5 m) i FL (23,4 m) (ryc. 1).
Pnie drzew z FA były dłuższe o około 4 m od pni drzew z FL. Podobne zjawisko odnotowano w przypadku wysokości występowania pierwszej martwej gałęzi, podczas gdy różnicawysokości pomiędzy występowaniem pierwszej żywej gałęzi była jeszcze większa (ryc. 2). Na podstawie długości pnia oraz wysokości pierwszej gałęzi (sęka) obliczono długość bezsęcznego pnia. W przypadku drzewostanów na gruntach porolnych pnie drzew charakteryzowały się większą długością bezsęcznego pnia, która wynosiła ponad 75% całej długości pnia. U drzew zmierzonych na FL średnia długość bezsęcznego pnia wynosiła około 62% (ryc. 3). Wszystkie różnice pomiędzy parametrami wysokości występowania gałęzi na pniach drzew z gruntów porolnych i leśnych były istotne statystycznie.
W przypadku pni na gruntach porolnych zaobserwowano sumarycznie większy udział drzew charakteryzujących się pniami dobrej (B) i średniej jakości (C) (odpowiednio 14,4 i 51,7%) niż w przypadku gruntów leśnych (odpowiednio 2,8 i 53,3%). W przypadku drzew z FL oszacowano większy udział drewna przemysłowego (S) (ryc. 4). Drzewa z gruntów leśnych zakwalifikowanejako pnie dobrej klasy jakości charakteryzowały się wyższymi wymiarami w porównaniu do drzew tej samej klasy na gruntach porolnych. W przypadku klas C i S wymiary drzew na obu typach gruntów były zbliżone (tab. 3). Średnia miąższość wszystkich zmierzonych drzewostanów wynosiła 225 m3/ha. Drzewostany brzozowe rosnące na gruntach porolnych charakteryzowały się miąższością drzewostanów większą o ok. 20 m3/ha (tab. 4).
Uzyskane wyniki pokazują wpływ historii użytkowania gruntów na jakość drewna i podkreślają potencjalne korzyści płynące z produkcji drewna na terenach porolnych. Zrozumienie różnic w jakości drewna w różnych środowiskach może pomóc w optymalizacji produkcji drewna oraz jego odpowiednim wykorzystaniu w przemyśle drzewnym