Forest land purchasing by forest districts of the Regional Directorate of the State Forests in Toruń in the light of applicable legal regulations

W pracy określono rolę ustanowionego w ustawie o lasach prawa pierwokupu w zarządzaniu nie− ruchomościami leśnymi przez nadleśnictwa w świetle aktualnie obowiązujących uwarunkowań prawnych Lasów Państwowych. W tym celu przeprowadzono analizę transakcji zakupów nieruchomości dokonanych w latach 2016−2022 przez jednostki organizacyjne Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu. Zestawiono informacje dotyczące transakcji nabywania nieru− chomości, których podstawą były zapisy ustawy o lasach (art. 37, art. 37a). Dane te poddano analizie w układzie przestrzennym i czasowym (według nadleśnictw RDLP w Toruniu, lata 2016−2022). Następnie na podstawie danych źródłowych przeprowadzono analizę nabytych w drodze pierwokupu 82 działek. Określono powierzchniowy udział działek nabytych w drodze pierwokupu w łącznej powierzchni działek zakupionych przez nadleśnictwa (Wup). Na podstawie wskaźnika wykonania prawa pierwokupu nieruchomości (Wwp) określono stopień wykorzystania uprawnień przez kierowników jednostek wynikających z art. 37a ustawy o lasach. W analizie geoprzestrzennej nabywanych nieruchomości uwzględniono 3 grupy parametrów: położenie zakupionych działek względem kompleksów leśnych nadleśnictwa (wyróżniono 5 kryteriów określających położenie działki), skutki przestrzenne zakupionych działek na stan posiadania nadleśnictwa (6 atrybutów) oraz ich przydatność dla gospodarki leśnej (7 klas powierzchniowych).
Na podstawie badań wykazano, że udział procentowy powierzchni nieruchomości przyjętych w zasób Skarbu Państwa w drodze pierwokupu (i prawa nabycia) w ogólnej powierzchni nieruchomości zakupionych w RDLP w Toruniu w latach 2016−2022 wynosił średnio 20,1% (tab. 1). Wyniki badań potwierdziły również duże zróżnicowanie wskaźnika wartości Wup między nad− leśnictwami (0,00%<Wup<Wwp<9,26%).
Analiza geoprzestrzenna wykazała, że położenie działki jest ważnym czynnikiem decydującym o skorzystaniu z prawa jej pierwokupu. W niemal 93% przypadków granice nabywanej działki bezpośrednio sąsiadowały z nadleśnictwem lub znajdowały się w odległości mniejszej niż 50 m od granic najbliższego kompleksu leśnego (ryc. 1). Ważnym czynnikiem w podjęciu decyzji o zakupie nieruchomości była jej wielkość, dająca możliwość prowadzenia gospodarki leśnej. W ponad 98% przypadków nabyte nieruchomości spełniały kryteria powierzchniowe tworzenia wydzieleń określone w Instrukcji Urządzania Lasu (IUL, 2012) (ryc. 2). Analizując skutki przestrzenne realizowanego prawa pierwokupu (i prawa nabycia), stwierdzono, że w ponad 1 /3 przypadków głównym czynnikiem jego wykonania była regulacja przebiegu granic własności, prowadząca do wyrównania granicy polno−leśnej (ryc. 3). Stwierdzono, że nadleśnictwa opierają zakupy gruntów o procedurę wynikającą z przepisów art. 37 ustawy o lasach określających nabywanie gruntów na zasadach ogólnych. Wykonywanie prawa pierwokupu (i prawa nabycia) występuje w mniejszym zakresie, przy czym w wyborze nieruchomości jednostki kierują się kryteriami tożsamymi do wskazanych w art. 37 ustawy o lasach