Scolytus spp. associated with elms with symptoms of Dutch elm disease in Poland and the reproductive potential of Scolytus multistriatus (Marsham, 1802) (Coleoptera, Curculionidae, Scolytinae)

Badania przeprowadzono na stanowiskach zlokalizowanych w północnej, zachodniej i środkowej Polsce (ryc. 1), w miejscach, w których wykazano występowanie grafiozy wiązów. Były to zarówno zwarte kompleksy leśne, jak również drzewa w parkach i przydrożnych alejach (tab. 1). Na każdej z wybranych lokalizacji dokonano identyfikacji korników z rodzaju Scolytus zasiedlających drzewa wykazujące objawy holenderskiej choroby wiązów. Skład gatunkowy ogłodków zasiedlających wiązy określono na podstawie występujących żerowisk, znajdowanych chrząszczy oraz odłowów do pułapek barierowych bez stosowania związków wabiących. Dodatkowo przeprowadzono badania nad potencjałem rozrodczym S. multistriatus. W tym celu wybrano 2 stanowiska różniące się nasileniem choroby. Jedno charakteryzowało się występowaniem choroby w bardzo silnym stopniu zaawansowania (co gwarantowało maksymalne
obłożenie drzew przez ogłodki), natomiast kolejne wyznaczono w miejscu, gdzie proces chorobowy się rozpoczynał. Wybór powierzchni najsilniej zaatakowanej przez chorobę przeprowadzono w oparciu o ocenę stanu każdego drzewa w drzewostanie według 5−stopniowej skali: „0” (drzewo zdrowe) – brak oznak chorobowych; „1” (drzewo osłabione) – pojawiające się oznaki chorobowe w formie usychających liści; „2” (drzewo zamierające – 1 faza zamierania) – widoczne
oznaki chorobowe w postaci zamierających liści i zamarłych gałęzi; „3” (drzewo zamierające – 2 faza) – wyraźne oznaki chorobowe w postaci zamarłych gałęzi oraz łatwo odchodzącej kory; „4” (drzewo martwe) (ryc. 2). Po ścięciu losowo wybranych martwych drzew określano stan ich zasiedlenia na podstawie występujących żerowisk (ryc. 3). W tym celu ścięte drzewa dzielono na sekcje długości około 1 m,mierzono średnicę w połowie długości sekcji, a następnie na każdej z nich określano liczbę otworów wylotowych i żerowisk, długość chodników macierzystych oraz liczbę chodników larwalnych. Stwierdzono, że na drzewach z objawami holenderskiej choroby wiązów najczęściej występowały Scolytus scolytus i S. multistriatus (tab. 1). Na pojedynczych stanowiskach stwierdzono także S. ensifer i S. pygmaeus, które według literaturowych danych mogą być wektorami choroby. Wykazano, że w przypadku ogłodka wielorzędowego na
1 chodnik macierzysty przypadało przeciętnie 25−30 chodników larwalnych, co skutkowało możliwością rozwoju na strzale 1 drzewa od około 784 do ponad 25 tys. osobników młodego pokolenia (tab. 2). Mimo potencjalnie wysokiego wskaźnika reprodukcyjnego (liczba chodników larwalnych przypadających na 1 żerowisko) zrealizowana rozrodczość kształtowała się na poziomie 3,69 i 7,26 – co odpowiada 89% i 86% śmiertelności młodego pokolenia S. multistriatus (tab. 3). Nie wykazano zależności między średnicą pnia a liczbą chodników macierzystych (ryc. 4), co nie pozwala wskazać sekcji drzew najbardziej preferowanych do zasiedlenia przez ogłodka wielorzędowego. Stwierdzono natomiast związek między średnicą sekcji pnia wiązu a uzyskanym wskaźnikiem reprodukcji (ryc. 5). Był on najwyższy dla sekcji drzew o średnicy w zakresie 10−17 cm, co wskazuje, że takie części drzewa są najkorzystniejsze dla rozwoju
S. multistriatus.