The greenery of historic fortifications and fortified landscape from the turn of the 20th century - the need to introduce protection and shaping standards

Krajobraz warowny z przełomu XIX i XX wieku podlega przemianom na skutek zmian pochodzenia antropogenicznego oraz naturalnych procesów przyrodniczych. Zieleń towarzysząca zabytkowym fortyfikacjom, drogom czy zespołom koszarowym, stanowi ważny z punktu widzenia historycznego, przyrodniczego oraz społecznego element zieleni miejskiej. Dlatego niezwykle ważne jest planowe zarządzanie fortecznym dziedzictwem przyrodniczym. Kształtowanie zieleni fortecznej wymaga uwzględnienia wartości zabytkowych i współczesnych, łączenia ograniczeń wynikających z ochrony zabytków z bieżącymi potrzebami społecznymi oraz środowiskowymi. Wobec szeregu zagrożeń, którym podlega zieleń forteczna oraz konieczności łagodzenia ich skutków, niezbędne jest opracowanie i wdrożenie standardów służących ochronie i kształtowaniu tej zieleni. Standardy takie mogłoby wspomóc i usprawnić procesy rewaloryzacji terenów pofortecznych oraz adaptacji zabytkowych
fortyfikacji do nowych funkcji. W niniejszej pracy autorzy podjęli próbę określenia współczesnych wartości zieleni fortecznej, wskazali również problemy związane z jej identyfikacją, a także rodzajami i źródłami zagrożeń. Podsumowali dotychczasowe dokonania w zakresie teorii oraz praktyki ochrony i kształtowania zieleni fortecznej w krajobrazie warownym. Ustalenia te pozwoliły na wskazanie rzeczywistych wartości, których utrzymanie może mieć kluczowe znaczenie we współczesnym, zrównoważonym kształtowaniu zieleni fortecznej. Słowa kluczowe: ochrona dziedzictwa, konserwacja zabytków, rewaloryzacja, rewitalizacja, społeczna percepcja, zieleń forteczna, tereny zieleni publicznej, planowanie krajobrazu, lokalna tożsamość.